In deze rubriek wordt elke maand kort en krachtig een bijzonder, apart of juist heel gewoon opgegraven voorwerp belicht. Deze maand betreft het een gerechtsvuist.

Hoornse vondst
In het schitterende Vind Magazine werden recentelijk twee uitgebreide artikelen aan zogenaamde gerechtshanden of gerechtsvuisten gewijd. Expert Jos Koldeweij beschreef hierin uitgebreid de vondst van een nieuwe gerechtsvuist in Hoorn en bracht deze in verband met de slechts drie (!) andere bekende gerechtsvuisten in Nederland, namelijk uit Zwijndrecht (1960), Haarlem (1972) en Hoorn (1990). De vierde vuist werd in 2005 ook Hoorn gevonden en werd jarenlang niet herkend tot deze dit jaar bij de redactie van het genoemde magazine werd getoond. Daarna ging het hard.

Haarlemse zoektocht
Uiteraard deed de vondst van de vierde vuist ook in Haarlem de harten sneller kloppen. Er bleek in de jaren zeventig een uitgebreide zoektocht naar de Haarlemse vuist te zijn gedaan. Een duik in het archief van de Archeologische werkgroep Haarlem leverde een dikke map op met foto’s tekeningen en allerlei correspondentie. De map gaf ook een boeiende kijk in de archeologische wereld van begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Nog geheel onwetend van computers en internet werd er ijverig via getypte briefjes met deskundigen uit binnenland en buitenland gecorrespondeerd. Na wat heen en weer getyp bleek het toen al snel niet om een slagwapen of deurklopper te gaan, maar om een waardigheidssymbool van gerechtsdienaren: een gerechtsvuist. De bevindingen zijn in aansluitend in 1972 en 1973 in het tijdschrift Westerheem van de landelijke AWN gepubliceerd.

Haarlemse vuist
De Haarlemse vuist is in 1972 gevonden tijdens rioleringswerkzaamheden nabij de Amsterdamse Poort. Van de gerechtsvuist is alleen de metalen hand met daarin een klein stukje van de houten steel overgeleverd. De vuist zelf is van tin gemaakt en heeft door het verblijf in de bodem een prachtige goudkleurige glans. In de gebalde vuist bevindt zich een uitsparing waarin een ijzeren spijker heeft gezeten. De Haarlemse vuist wordt aan de hand van het gevonden aardewerk in de vijftiende eeuw gedateerd. De vuist bevindt zich niet in Haarlem, maar is opgenomen in de verzameling van de onlangs overleden befaamde onderzoeker en meesterverzamelaar de heer H.J.E. van Beuningen uit Cothen. Het zou natuurlijk mooi zijn als de Haarlemse vuist thans weer huiswaarts kan keren.

Gebruik
De gerechtsvuisten werden door gerechtsambtenaren of gerechtsbodes gebruikt bij de uitoefening van hun ambt. De staf werd gebruikt als waardigheidsteken en stond symbool voor hun macht. De gerechtsvuist komt voort uit een dolkstrijdkolf, een bepaald type slagwapen, en evolueerde in de late middeleeuwen tot bodestaf. De gerechtsvuist komt voor in teksten en is afgebeeld op diverse middeleeuwse schilderijen.

Nieuwe vondsten
Dankzij de oplettende redactie van Vind Magazine kon de vierde gerechtsvuist door expert Koldeweij worden bestudeerd en beschreven. Naar aanleiding van het artikel in Vind nummer 18 stond de telefoon van de redactie roodgloeiend. Nieuwe vondsten werden gemeld en konden wederom door Koldeweij worden onderzocht, wat leidde tot een extra item in het volgende nummer. Kortom, de gerechtsvuisten staan dankzij Vind Magazine en Koldeweij na ruim 40 jaar weer helemaal op de kaart!

Met dank aan de redactie van Vind Magazine