In deze rubriek wordt elke maand kort en krachtig een bijzonder, apart of juist heel gewoon opgegraven voorwerp belicht. Deze maand betreft het een plavuis met een handafdruk.
Momenteel is in het Archeologisch Museum Haarlem de fraaie tentoonstelling Schat in de stad te zien over de opgraving van het pand Grote Markt 16, het huidige smalle entreegebouw van de Verweyhal. De opgraving is begin jaren negentig door eden van de Archeologische Werkgroep Haarlem uitgevoerd. In de tentoonstelling wordt aan de hand van de vele vondsten het verhaal van de bewoners en gebruikers van Grote Markt 16 verteld. De locatie is al sinds de middeleeuwen bewoond. Uit een van de oudste beerputten is namelijk een gave middeleeuwse kookpot, een zogenaamde grape aangetroffen. Uit latere perioden zijn ook opmerkelijke vondsten gedaan, zoals een uitgebreid servies met kopjes en pijpenkoppen uit de tijd dat het pand als koffiehuis werd gebruikt. Uit deze periode stamt ook de bijzondere vondst van enkele sieraden in een van de beerputten.
Bouwmateriaal
Naast alle in het oog springende vondsten zijn er ook diverse voorwerpen opgegraven die een stuk minder spectaculair ogen, zoals bouwmateriaal in de vorm van bakstenen en plavuizen. Tijdens de uitwerking van de vele vondsten werd tussen al het bouwmateriaal een bijzondere vondst gedaan. Op twee plavuizen werd namelijk aan de achterzijde een handafdruk in tinglazuur aangetroffen. Op deze manier komt het verleden in ene wel heel dichtbij!
Handafdruk
De handafdruk aan de achterzijde van de plavuisjes geeft ons een inkijkje in het productieproces van dergelijke plavuizen. De plavuizen werden, nadat ze waren gebakken, voorzien van een laagje witte tinglazuur, het zogenaamde kwaarten. Dit glazuur was vrij kostbaar, vandaar dat de plavuizen alleen aan de zichtzijde van een laag witte tinglazuur werden voorzien. De plavuis werd in één hand schuin gehouden waardoor het overtollige glazuur er vanaf kon druipen en kon worden opgevangen. Dit moet ook zo met de plavuizen van de Grote Markt 16 zijn gebeurd. De maker had echter vuile handen gekregen en heeft hierdoor zijn eigen handafdruk achtergelaten. Ook aan de zijkant van een van de plavuizen zijn nog vingerafdrukken zichtbaar. Deze plavuisjes zijn omstreeks 1400 – 1450 te dateren.
Tentoonstelling
Wie de plavuizen en de vele andere spannende vondsten van de opgraving Grote Markt 16 wil zien, moet zeker even een bezoekje aan het Archeologisch Museum Haarlem brengen. Ideaal voor de kerstvakantie!
Onze nestor is niet meer. Op 27 december is AWH-lid Jan van Rijsbergen op 82-jarige leeftijd overleden. Jan was sinds 1984 lid en heeft zich jarenlang met veel plezier voor zijn ‘club’ ingezet. Als geen ander kon hij uit een berg scherven weer een prachtige pot restaureren. Daarnaast was hij hofleverancier van opgraafkleding en rollen pakpapier van zijn zaak Smit & Van Rijsbergen, waarop wij de scherven van vele opgravingen uitgelegden en onderzochten. Logistiek stond Jan ook zijn mannetje. Zo fungeerde zijn grote Chrysler tijdens de opgraving van het kasteel Huis ter Kleef jarenlang als transportwagen voor de vele honderden kilo’s vondsten en opgraafspullen. Maar bovenal was Jan een gezellig en sociaal lid. Tijdens de winterdagen zorgde hij steevast voor warme soep op de opgraving en ’s zomers nam hij regelmatig voor iedereen haring mee. De laatste jaren wilde zijn geest nog wel maar begon het lichaam te sputteren. Toch bleef Jan tot voor kort trouw de werkavonden bezoeken. Nu is het echt voorbij. Jan, we zullen je missen.
Archeologische Werkgroep Haarlem 