Tagarchief: Huis ter Kleef

Ruïne kasteel Huis ter Kleef weer zichtbaar!

Posted on by

Op vrijdag 9 maart was het een drukte van belang in de Haarlemmer Kweektuin. Met ruim 40 vrijwilligers werden tijdens de landelijke vrijwilligersdag NLDoet diverse klussen op het terrein uitgevoerd. Een van de klussen betrof de ruïne van het kasteel Huis ter Kleef. Samen met vrijwilligers van de Haarlemmer Kweektuin en de NME van de gemeente Haarlem is de ruïne weer beter zichtbaar gemaakt.

Bramenstruiken
Onbekend maakt vaak onbemind. Nadat de ruïne van het kasteel Huis ter Kleef tussen 1990 en 1994 door de leden van de AWH was onderzocht is deze weer onder het zand verdwenen. Na verloop van tijd raakte de heuvel spontaan begroeid met diverse bomen, wat helaas niet bevorderlijk was voor de nog aanwezige restanten van het kasteel. Door de groei van de wortels wordt het muurwerk onder de grond langzaam uiteen gedrukt. Daarnaast tierden de bramenstruiken welig op de ruïneheuvel, waardoor er uiteindelijk nog maar bar weinig van de kasteelruïne was te zien. En dat is natuurlijk hartstikke zonde.

Snoeischaren, scheppen en beschermbrillen
Voorafgaand werden de vrijwilligers door de AWH enthousiast bijgepraat over de opgravingen van weleer en werden zowel oude afbeeldingen als enkele opgegraven voorwerpen getoond. Gewapend met deze nieuwe kennis was het tijd voor actie. Met snoeischaren, scheppen, beschermbrillen en een kettingzaag in deskundige NME-handen toog men richting de ruïne. De weergoden waren ons goed gezind, want al na 10 minuten gingen de eerste winterjassen uit.

Weer zichtbaar voor het publiek
Na een dag hard werken is een groot deel van de ruïne weer zichtbaar voor het publiek. En dat is belangrijk, want wie wil er nou niet genieten van een echte middeleeuws kasteel in de Haarlemmer Kweektuin? Dankzij de inzet van alle vrijwilligers is het kasteel Huis ter Kleef nu weer teruggegeven aan de Haarlemmers! En dan nemen we die spierpijn graag op de koop toe…

Media
Artikel Kasteelruïne Huis ter Kleef weer zichtbaar in Haarlems Dagblad (10-3-2018)

Snoeibeurt ruïne Huis ter Kleef tijdens NLDoet!

Posted on by

Wist u dat er tussen al het groen in de Haarlemmer Kweektuin een echt kasteel verborgen ligt? Dit is de ruïne van het middeleeuwse kasteel Huis ter Kleef. Helaas is daar nu maar weinig van te zien. En dat is natuurlijk ontzettend jammer!

Op vrijdag 9 maart a.s. doet de Archeologische Werkgroep Haarlem e.o. mee aan NLDoet, de nationale vrijwilligersdag! Samen met vrijwilligers van de Haarlemmer Kweektuin en de NME van de gemeente Haarlem wordt de ruïne van het kasteel Huis ter Kleef door een uitgebreide snoeibeurt weer beter zichtbaar gemaakt. Want wie wil er nou geen leuk kasteel?

Wie wil komen kijken is van harte welkom. We zijn van 10.00 tot 15.00 uur in de Haarlemmer Kweektuin!

Terug naar Huis ter Kleef!

Posted on by

Inmiddels vriest het dat het kraakt, maar de afgelopen twee weken was het prima graafweer. Samen met archeologen van archeologisch bureau BAAC werd onder auspiciën van Team Erfgoed van de gemeente Haarlem een archeologische begeleiding in de Haarlemmer Kweektuin uitgevoerd. Aanleiding voor de werkzaamheden was de aanleg van nieuwe nutsvoorzieningen voor de huidige gebruikers van de Haarlemmer Kweektuin.

Sleuven in het gras
Over een groot deel van het terrein zijn sleuven voor de nieuwe kabels en buizen gegraven. De kans was zeer groot dat er archeologische sporen zouden worden aangetroffen, aangezien onder het grasveld en de huidige bebouwing een hele voorhof van het kasteel Huis ter Kleef schuil gaat. Van daar dat de werkzaamheden met grote belangstelling werden gevolgd door de archeologen en leden van de AWH.

Voorhof van het kasteel
Van de voorhof is tegenwoordig nauwelijks meer iets te zien in de Haarlemmer Kweektuin, maar tijdens archeologisch onderzoek in de jaren negentig van de vorige eeuw is al een deel van de ommuringen en de bijgebouwen van het kasteel, waaronder het complete poortgebouw blootgelegd. Daarnaast zijn toen enkele delen van de gracht om de voorhof aangesneden. Gezien de omvang van de werkzaamheden voor de nieuwe nutsvoorzieningen was de kans groot om nog onbekende delen van de voorhof aan te treffen. Door de sporen in kaart te brengen krijgen we een completer beeld van de voorhof.

Moesbedden en skeletten
Tijdens de eerste week van de graafwerkzaamheden waren de sporen en vondsten bescheiden. Naast enkele paalsporen, greppel uit de prehistorie, een skelet van een paard en moestuinbedden uit de periode dat het terrein als stadskweektuin in gebruik was, zijn er wat munten aangetroffen. Een bijzonder vondst was een deel van een menselijk, waaronder een incomplete schedel. Het skelet moet nog goed worden onderzocht, maar gemeentelijk archeoloog Sem Peters vermoedt op basis van een nabij het skelet gevonden munt dat het skelet uit de zestiende of zeventiende eeuw dateert.

Grachten en muren
In de tweede week werden zowel een sleuf recht voor de kaatsbaan -de zestiende-eeuwse ‘indoor tennisbaan’ van de heren van Brederode en tegenwoordig huisvesting voor de Yogastudio- als naast de witte nieuwbouw uit de jaren tachtig een sleuf gegraven. In beide sleuven werden stukken van de ommuring van de voorhof aangetroffen, evenals delen van de gracht die om het gehele voorhofterrein heeft gelegen. Naast scherven keramiek uit de zestiende en zeventiende eeuw zijn er enkele interessante voorwerpen van metaal gevonden. Zo is een van de metalen voorwerpen waarschijnlijk een wapen in de vorm van een hellebaard, een soort piek op een lans. Een ander intrigerend voorwerp is een klein bakje van loodtin met tekst (VENEZIA) en decoratie. Mogelijk gaat het om een relikwieëndoosje.

Uitwerken
De komende twee jaar worden alle sporen en vondseten door de archeologen van BAAC in detail uitwerkt en volgt een rapportage. De verwachting is dat het beeld van de voorhof dankzij de archeologische begeleiding van de aanleg van de nieuwe nutsvoorzieningen binnenkort een stuk completer zal worden!

Media
Artikel Haarlems Dagblad (2 februari 2018)
Filmpje RTV Noord-Holland (2 februari 2018)

2017: een jaar vol Haarlemse archeologie!

Posted on by

De eerste excursie voor 2018 staat in de steigers en er wordt al volop gepland voor komende graafwerkzaamheden. Daarnaast gaan we natuurlijk enthousiast voort met het puzzelen en onderzoeken van de vele scherven uit de gracht van kasteel Huis ter Kleef etc. Maar graag kijken we nog even achterom, want 2017 weer een topjaar voor de Haarlemse archeologie!

Scherven en gruis
Op de woensdagavonden werd met veel geduld gepuzzeld aan de vele duizenden scherven uit de westgracht van het kasteel Huis ter Kleef. Uit de scherven herrees vooral keukengerei in de vorm van kookpotten, vetvangers en koekenpannen. De vele voorwerpen werden aansluitend gefotografeerd en getekend. Daarnaast werd -samen met vrijwilligers van het Archeologisch Museum Haarlem- op woensdagochtend trouw het gruis uit de gracht van het kasteel uitgezocht, waarbij naast schubben, botjes en pitten ook nestels, pleisterwerk, knoopjes en zelfs een stukje textiel werden gevonden.

Boren
Samen met gemeentelijk archeoloog Sem is de ondergrond van het kasteel Huis ter Kleef door middel van grondboringen uitgebreid in kaart gebracht. Naast delen van de grachten die om de verdwenen voorhof hebben gelegen, werd ook een akkerlaag uit de prehistorie gevonden. Daarnaast kon de omvang van de kasteelgracht worden vastgesteld.

Meegraven
Na de ontdekking van de stadsmuur aan de Kinderhuisvest is de bijbehorende stadsgracht door een archeologisch bureau onderzocht. Diverse AWH-leden hebben daarbij enthousiast kunnen meehelpen. In de vulling van de stadsgracht zijn veel scherven keramiek uit de zeventiende eeuw opgegraven. Daarnaast hebben enkele leden meegeholpen bij het onderzoek van archeologisch bureau RAAP in de Waalse kerk in Haarlem. In het zand onder de vloer vond een van de AWH-leden met de metaaldetector maar liefst 45 munten. Deze munten dateren van circa 1520 tot eind negentiende eeuw. Tot slot werd AWH-lid en lokale deskundige Theo een archeologische begeleiding uit op de locatie Vijverpark in Overveen. Op dit terrein was in de twintigste eeuw het Marine hospitaal gevestigd en van de 17e eeuw tot 1900 stond hier blekerij Vreugdenberg.

Opgraving Haarlemse Beek
Tijdens de Nationale Archeologiedagen werd onder grote belangstelling van het publiek en de media de Haarlemse beek achter het Haarlemse stadhuis opgegraven. Onder leiding van het team van Bureau Archeologie Haarlem hebben de AWH-leden enthousiast geholpen om de overkluizing van de Haarlemse Beek bloot te leggen. Daarnaast werd de onderste trede van de Vredestempel weer in het zicht gebracht.

Lezingen en rondleidingen
Naast de archeologische werkzaamheden worden de ontdekkingen ook graag gedeeld met het publiek. Zo werden er tijdens de Haarlemse Dag van de Architectuur en de Open Monumentendag diverse rondleidingen in de Haarlemmer Kweektuin gehouden, waarbij de verdwenen grachten, de voorhof en het kasteel werden toegelicht. Voor de leden van de Historische Vereniging Haerlem werd samen met gemeentelijk archeoloog Sem een lezing in de Haarlemmer Kweektuin gegeven, waarbij de opgravingen uit begin jaren negentig en het booronderzoek van 2017 en de bouwhistorie van de Kaatsbaan werden belicht. Tijdens het Rondje Bakenes werden in de Bakenesserkerk diverse speedlezingen over de AWN-opgraving Krom 29-39 gehouden, waarbij het publiek in een kwartier werd bijgepraat over middeleeuwse ophogingslagen, beerputten uit voorbije eeuwen en tal van leuke vondsten.

Communicatie
Via de AWH-website zijn regelmatig nieuwtjes, activiteiten en vondsten van de maand (10 stuks) met het publiek gedeeld. Nieuw dit jaar was een eigen AWH Facebook-pagina. In totaal zijn er 105 (!) berichten in een jaar tijd geplaatst. De berichten worden zeer goed bezocht.

Excursies
In het kader van de eigen kennisontwikkeling reisden de AWH-leden ook een paar keer terug in de tijd. Zo werden de ruïne van Slot Teylingen in Sassenheim en het Huis van Hilde in Castricum bezocht. In Haarlem werd tot slot deelgenomen aan de Pottenbakkers-rondleiding van het Gilde, waarbij diverse locaties werden bezocht waar Haarlemse pottenbakkers hadden gewoond en gewerkt.

Kortom, 2017 was een schitterende jaar vol archeologie! Dank aan het team van Bureau Archeologie Haarlem en de vrijwilligers van het Archeologisch Museum Haarlem voor de fijne samenwerking. We maken van 2018 samen weer zo’n mooi jaar voor de Haarlemse archeologie!

 

Rare rolletjes…

Posted on by

In deze rubriek wordt elke maand kort en krachtig een bijzonder, apart of juist heel gewoon opgegraven voorwerp belicht. Deze maand betreft het echter enkele rare ‘rolletjes’ waarvan we zelf nog niet weten wat het zijn. Herkent u ze?

Huis ter Kleef
Momenteel voeren de leden van de AWH met stadsarcheoloog Sem Peters in de Haarlemmer Kweektuin een booronderzoek uit, waarbij het kasteelterrein in kaart wordt gebracht. Tijdens een van de boorsessies liep een van de leden over de ruïne van het kasteel Huis ter Kleef en vond daar tussen wat los gruis bij de restanten van de noordtoren een apart rolletje van, naar het leek, baksteen, met daarin een holte van 4 cm diep. De aanwezige amateurarcheologen hadden echter geen van allen een idee van wat het was. Enkele dagen later zijn we nog even gericht bij het resterende muurwerk gaan kijken, met nog enkele vergelijkbare stukken als resultaat. Bonus daarbij was de vondst van een vergelijkbaar rolletje in het resterende muurwerk.

Specie
Het gaat naar het zich nu laat aanzien om ‘kernen’ van specie/ mortel met daaraan vastgekoekt een laagje van de omringende baksteen. De langste fragmenten zijn 7 cm en de breedte van alle fragmenten in 2 cm. Het lijkt alsof er ooit van bovenaf in de steenklomp is geboord en dat de holte met specie is opgevuld. Nu de steenklomp verder uiteenvalt, komen deze pijpjes bloot te liggen en vallen ze uiteindelijk met al het andere puin op de grond.

Oproep
De vraag is of iemand enig idee heeft wat deze rolletjes zijn, of waarvoor ze zijn aangebracht en hoe oud ze zouden kunnen zijn. En wellicht zijn er vergelijkbare situaties. Kortom, wie kent dit? Reacties zijn van harte welkom op het AWH-mailadres.

Archeologische rondleidingen op Haarlemse Dag van de Architectuur

Posted on by

Op zaterdag 17 juni wordt de jaarlijkse Dag van de Architectuur in Haarlem gehouden. Wie daarbij alleen aan mooie of bijzondere gebouwen denkt komt bedrogen uit. Dit jaar is het thema namelijk ‘Water’. Samen met het Kweekcafé, de Haarlemmer Kweektuin en de gemeente Haarlem wordt een gevarieerd programma in de Haarlemmer Kweektuin aangeboden. En hierbij ontbreekt de archeologie natuurlijk niet!

Waterwegen
Belangstellenden kunnen om 13.30 en 15.30 uur deelnemen aan twee rondleidingen. Namens de Archeologische Werkgroep Haarlem vertelt Erik Weber over de opgraving van het kasteel Huis ter Kleef en de slotgracht. Daarnaast laat hij zien waar op het terrein nog meer waterwegen zijn ontdekt en schetst hij een beeld van het middeleeuwse kasteelterrein met omringende grachten en waterlopen. Door de archeologen wordt op zaterdag ook booronderzoek in de bodem van de Haarlemmer Kweektuin verricht, waarbij nog onbekende delen van de grachten ‘live’ in kaart worden gebracht.

Namens het GOB van de gemeente Haarlem vertelt Wimmy Hengst over de recent aangelegde watergang in de Haarlemmer Kweektuin. Hierbij wordt door Wimmy vertelt hoe het plan voor de watergang is ontstaan in de context van de Kleverlaanzone en hoe dit aansluit op de plannen van het stadspark.

Kweekcafé
De rondleidingen beginnen en eindigen bij het Kweekcafé in de Haarlemmer Kweektuin. Voorafgaand vertelt Bruno Braakhuis namens het bestuur van de Haarlemmer Kweektuin over de achtergrond, de ambities voor het park en welke rol water hierin speelt. De rondleidingen eindigen in het Kweekcafé waar initiatiefnemers Brigitte Kool en Maaike van Beusekom over hun ambities voor een kas als energie- en waterbron vertellen. Wie dorstig is geworden van al dat ‘Water’ kan zich aansluitend in het Kweekcafé laven aan (Haarlems) Hemelswater bier van brouwerij De Prael. Breng daarna ook een bezoekje aan Nederlands Hout, waar verteld wordt hoe u gekapte Haarlemse stadsbomen kunt hergebruiken.

Rondleidingen
De twee rondleidingen beginnen om 13.30 en 15.30 uur bij het Kweekcafé in de Haarlemmer Kweektuin. Per rondleiding kunnen maximaal 30 personen deelnemen. Deelname is gratis. Het adres van de Haarlemmer Kweektuin is Kleverlaan 9 in Haarlem-noord.

Meer informatie over de Dag van de Architectuur.

Deugden op een Siegburger snelle

Posted on by

In deze rubriek wordt elke maand kort en krachtig een bijzonder, apart of juist heel gewoon opgegraven voorwerp belicht. Deze maand betreft het een snelle met bijzondere decoratie.

Bij de opgraving van Huis ter Kleef zijn fragmenten van meerdere snellen gevonden. Snellen zijn slanke drinkkannen van steengoed. De snelle heeft een hoge cilindrische, naar boven enigszins conisch toelopende grondvorm. De vorm is afgeleid van houten voorwerpen die kuipers maakten. Kenmerkend zijn de banden onder en boven, die lijken op hoepels die de oorspronkelijk van hout gemaakte voorwerpen bijeenhielden. Ze zijn in Siegburg vervaardigd, een plaats niet ver van Keulen. Enkele typische producten die daar gemaakt werden zijn o.a. trechterbekers en Jacobakannen. Kenmerkend is het gebruik van witte klei. In de tweede helft van de 16de eeuw komt de slanke snelle in de plaats van de Jacobakannen.

Reliëfdecoraties
De snellen zijn vaak uitbundig versierd met reliëfdecoraties. Deze fijn uitgewerkte reliëfs waren mogelijk vanwege de fijne structuur van de klei. In kleimatrijzen konden de versieringen gemaakt worden, die vóór het bakken op de snelle konden worden aangebracht. Dit worden appliques of in het Duits ‘Auflagen’ genoemd. Veel reliëfornamenten werden naar het voorbeeld van prenten of plaquettes uitgevoerd. Veel scenes kwamen uit de bijbel of de mythologie, maar ook wel uit het profane leven. Verhalen uit het Oude Testament komen veel voor en uit het Nieuwe Testament vooral de gelijkenissen van Jezus. De verhalen sluiten aan bij de alledaagse belevingswereld van de mensen. Ook werden scenes in medaillons of in ruiten aangebracht, met daaromheen ornamenten met ranken en grotesken.

Deugden
De hoge vorm van de snelle leent zich bij uitstek voor het aanbrengen van langwerpige rechthoekige appliques. Het exemplaar van Huis ter Kleef is daar een goed voorbeeld van. Hier zijn vrouwen, gedeeltelijk naakt, in draperieën afgebeeld. Het zijn personificaties van deugden. Hoe moet je abstracte begrippen zoals deugden uitbeelden? Al vanaf de Oudheid zijn deugden afgebeeld in de vorm van vrouwenfiguren met attributen om ze beter herkenbaar te maken. In de Griekse oudheid noemde Plato al vier deugden die burgers moesten bezitten in de ideale stadstaat: de vier kardinale deugden Prudentia (Wijsheid), Temperantia (Matigheid), Fortitudo (Dapperheid, Kracht) en Justitia (Gerechtigheid). Later worden daar de drie christelijke deugden aan toegevoegd: Fides (Geloof) Spes (Hoop) en Caritas (Liefde).

Caritas en Fortitudo
Als voorbeeld voor de snelle uit Huis ter Kleef hebben plaquettes van Peter Flötner (werkzaam in Nürnberg) gediend, die hij ca. 1540 heeft gemaakt. Dit zijn plaatjes van lood met een voorstelling in reliëf. Ze konden gebruikt worden als voorbeelden voor edelsmeedwerk en ook keramiek. Zo zijn ze ook gebruikt als voorbeeld voor Keuls steengoed. Dankzij de voorbeelden van Peter Flötner zijn de details ook beter te verklaren. Op de Kleefse snelle zijn Caritas en Fortitudo te herkennen. Caritas, die in een landschap staat, is de vrouw met een kind op de arm en een tweede kind aan haar voeten. Het grotere kind reikt haar een peer aan, een verwijzing naar de liefde van Christus. Het is grotendeels verdwenen maar het hoofdje en armpje met de peer is nog te zien. Het opschrift boven haar hoofd luidt: DE LIEFTDE. Het landschap van Flötner is hier gereduceerd tot een boompje.

De volgende figuur is Fortitudo de Kracht of Dapperheid, die als attribuut de zuil heeft. Ook zij staat in een landschap. Haar rechterarm rust op een stuk zuil en aan haar voeten ligt een kapiteel. Haar hoofd ontbreekt en een groot deel van de banderol boven haar hoofd. Nog wel te lezen is: D. .TE… waarschijnlijk DE STERCKEIT. Van de derde figuur is weinig over, alleen nog een kelk en een stuk van de draperie. Aan de hand van de voorbeelden van Peter Flötner komt Fides, het Geloof in aanmerking. Zij heeft als attribuut de kelk met hostie en het kruis.

De snelle uit Huis ter Kleef kan vergeleken worden met complete exemplaren van het Hetjens Museum in Düsseldorf, een keramiekmuseum. Daar zijn soortgelijke snellen in de collectie waarop bovengenoemde deugden te zien zijn. De deugd Fides heeft als opschrift DER GHELOF en het opschrift van Fortitudo kon aangevuld worden.

Tegenhangers
De deugden hadden ook tegenhangers. Tegenover Caritas staat Avaritia (Gierigheid), tegenover Fides Infidelitas (Ongeloof) en Idolatria (Afgoderij) en tegenover Fortitudo Timor (Vrees). De kerk vond vooral de ondeugden Libido (Lust) en Avaritia (Gierigheid.) het slechtst. Deugden en ondeugden konden in allerlei combinaties op snellen worden aangebracht. In het Hetjens Museum is bijvoorbeeld een snelle met Fortitudo met Hovaardigheid en Toorn te zien.

De decoraties op het steengoed hadden een betekenis voor de gebruiker. In samenhang met een humanistische vorming diende het beeld tot stichting en lering. Deugden waren er om nagestreefd te worden, voor ondeugden moest men oppassen.

Op zoek naar de gracht!

Posted on by

Vanaf zaterdag 29 april wordt in de Haarlemmer Kweektuin een booronderzoek uitgevoerd door de leden van Archeologische Werkgroep Haarlem (AWH) en medewerkers van Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem. Het doel van het booronderzoek is het opsporen van de verdwenen grachten rondom het kasteel Huis ter Kleef. In totaal zullen zo’n 65 tot 70 boringen van 3 meter diep op het terrein worden verricht. Gecombineerd leveren deze boringen hopelijk een goed en interessant beeld op van de ondergrond en worden de verdwenen grachten gelokaliseerd.

Grachten
De vermoedelijke grachten zijn –zij het wat grof- reeds afgebeeld om een van de oudste kaarten van Haarlem. Dit betreft een handgetekende kaart van Haarlem en omgeving uit circa 1570 van landmeter Jacob van Deventer. Het terrein van Huis ter Kleef – hier nog Cleeff genoemd- is op de kaart in het uiterste puntje van de kaart links bovenin weergegeven. In 1992 is al met behulp van weerstandsonderzoek geprobeerd om de ondergrond van het grasveld in kaart te brengen, maar dit leverde toen geen tastbare informatie op. 

Meekijken
De boorwerkzaamheden worden met behulp van een grove edelmanboor en een fijne gutsboor met de hand uitgevoerd. De werkzaamheden duren ongeveer twee maanden en vinden plaats op zaterdagen van 10.00 tot circa 16.00 uur. Belangstellenden zijn van harte welkom om op het grasveld aan de voorzijde van het terrein een kijkje te komen nemen. Het adres van de Haarlemmer Kweektuin is Kleverlaan 9 in Haarlem-noord.

 

Credits: de afgebeelde kaart is een uitsnede van de kaart Jacob van Deventer en is afkomstig van het Noord-Hollands Archief (Inventarisnummer NL-HlmNHA_560_002423).

Een Christusbeeldje uit Haarlemse bodem

Posted on by

In deze rubriek wordt elke maand kort en krachtig een bijzonder, apart of juist heel gewoon opgegraven voorwerp belicht. Deze maand betreft het een Christusbeeldje.

Niets doet zo veel aan de Kerst denken als de geboorte van Christus, maar wanneer hij 2precies is geboren is niet helemaal duidelijk. Zo zou Christus in het jaar 4 voor de jaartelling zijn geboren en anderen beweren weer dat dit 6 of 7 jaar na de jaartelling was. Ook wordt het jaar 1 na de jaartelling aangehouden. Het jaar 0 bestaat niet en het jaar 1 voor Christus wordt gelijk gevolgd door het jaar 1 na Christus. Kortom verwarring, maar voor ons is 25 december belangrijk, dan wordt Zijn geboortedag gevierd en is het feest.

Kleine beeldjes
Een enkele keer komen we tijdens een wp_20161114_12_03_08_rich_liopgraving een voorwerp tegen dat verwijst naar Christus als kind, meestal gaat het om kleine beeldjes van een witte kleisoort, ook wel pijpaarde genoemd, die de eeuwen in de grond hebben doorstaan. In de vijftiende eeuw werd hiervoor de term plaster of plaester beelden gebruikt en ze werden vervaardigd door de ‘beeldedrucker of hilligenbacker’. Een dergelijk beeldje kwam ook tevoorschijn tijdens de opgraving van het kasteel Huis ter Kleef. Het beeld is maar 4.5 cm lang en kan niet staan. Dat hoefde ook niet want dergelijke beeldjes werden onder meer gebruikt bij het zogenaamde ‘kindjewiegen’. Met Kerst werd het beeldje in een fraai bewerkt wiegje gelegd en heen en weer gewiegd. Tijdens het schommelen konden er kleine belletjes rinkelen zodat, Gods aandacht getrokken zou worden. Het beeldje lag op het kussentje der liefde en was toegedekt met de witte lakentjes van onschuld en zuiverheid.

Kerstwiegje
afb-11-anoniem-repos-de-jesus-de-l-abbaye-de-marche-les-dames-vroeg-vijftiende-eeuws-namen-musee-provincial-des-arts-anciens-du-namurois-z003373Dit schommelen was in vroeger eeuwen zeker geen kinderwerk maar een godsdienstige oefening, die behalve in burgerwoningen ook in kloosters voor devotie werd gebruikt.
Het kerstwiegje hing aan twee verticale posten welke op een stevige voet waren bevestigd. Het kerstwiegje kon zijn uitgevoerd in hout maar ook in edelmetaal. In museale collecties zijn enkele zestiende eeuwse wiegjes bewaard gebleven. Ook heden ten dage worden in vele kerken met de Kerst het kindjewiegen beoefend, met al dan niet levende kerststal waarbij vooral de kinderen worden betrokken.

 

 

 

Haarlemse Archeologiedagen zeer druk bezocht!

Posted on by

img-20161016-wa0008Op zaterdag 15 en zondag 16 oktober stond heel Nederland in het teken van de Archeologiedagen. Het publiek kon op diverse plekken in het land kennismaken met archeologie en veel dingen zelf doen en uitproberen. Zo ook in Haarlem, waar bureau Archeologie, het Archeologisch Museum Haarlem en de Archeologische Werkgroep Haarlem (AWH) samen een bruisend programma hadden georganiseerd. In twee dagen tijd hebben meer dan 1.000 belangstellenden –jong en oud- kennis kunnen maken met de fascinerende wereld van de Haarlemse archeologie!

Cornelis en de beerput20161016_115020
De feestvreugde werd extra luister bijgezet met de kersverse middeleeuwer Cornelis, die na een verblijf van honderden jaren in de bodem recent een nieuw gezicht heeft gekregen en in het museum kon worden bewonderd. En –helemaal van deze tijd- kon het publiek tijdens de Archeologiedagen een selfie met Cornelis maken. Daarnaast werd enkele dagen voor de start van de Archeologiedagen op de locatie in de Haarlemmer Kweektuin een heuse beerput in de Kaatsbaan van het kasteel Huis ter Kleef gevonden. De beerput werd bewaard en kon tijdens de Archeologiedagen live voor de ogen van het publiek worden opgegraven.

Workshops en lezingenfullsizerender-1
In de Kaatsbaan stond het archeologisch onderzoek van kasteel Huis ter Kleef centraal. Wie meer wilde weten, kon aanschuiven bij een mini-lezing over de opgravingen en de maquette van het kasteel bekijken. Het publiek kon ook deelnemen aan workshops kastelen bouwen, leren scherven dateren, gruis uit de gracht uitvlooien en zien hoe opgegraven potjes worden getekend. In de Kaatsbaan werd onder grote publieke belangstelling de beerput opgegraven, waarin enkele dagen daarvoor een mooie steengoed kan was gevonden. De kan -uit het Duitse Westerwald en te dateren tussen 1650 en 1675- stond op een ereplek tentoongesteld. Naast de binnenactiviteiten kon het publiek buiten kijken naar het booronderzoek op het kasteelterrein van Huis ter Kleef. Dat archeologie lééft bleek wel uit de enthousiaste reacties van de vele bezoekers.

In de schijnwerpers20161016_134814
Wie nog even wil zien hoe de Archeologiedag in de Haarlemmer Kweektuin is geweest moet hieronder zeker even de live tv-rapportages van RTV Noord-Holland en Haarlem 105 bekijken, of het verslag in het Haarlems Dagblad nog even lezen. Daarnaast zijn voorafgaand diverse radio-interviews gehouden en stonden de Archeologiedagen in diverse Haarlemse kranten aangekondigd.

Veel dank
Met dank aan de betrokken medewerkers van de Haarlemmer Kweektuin, Nederlands Hout, Stadsherstel Amsterdam en Aannemingsbedrijf Holleman Santpoort!

img_3084